Tasarımda Gestalt Kuramı ve İlkeleri

Son dönemlerde tasarım dünyasında Gestalt logo kavramını duymuş olabilirsiniz. Trendler, tüm insanlarda olduğu gibi hedef kitleyi de etkilediğinden tasarım dünyasında faaliyette olan işletmeler trendleri yakından takip eder. Gestalt tasarım ilkeleri özellikle matbaa sektöründeki firmaların  yakından takip ettiği bir konudur. Yazının devamını okuyarak bu ilkeler hakkında daha fazla bilgi sahibi olabilirsiniz. 

Gestalt Kuramı Nedir?

Gestalt Kuramı özellikle “algı” ve “algısal örgütlenme” noktalarına yoğunlaşan bir psikoloji teorisidir. Bu kuramdan ilk defa 1912 yılında Max Wertheimer tarafından bir makalede bahsedilmiştir. Günümüzde bu kavrama tasarım dünyasında çok sık rastlanır ve bu kuram sayesinde ilham veren tasarımlar yapmak mümkündür. 

Gestalt psikolojisi, bir kişinin etrafındaki dünyayı anlamlandırmaya çalışırken birçok bileşene odaklandığını söyler. Bu kuramın ışığındaki ilkeler, beynimizin görsel malzemeleri nasıl algıladığını tanımlar. Tüm Gestalt ilkelerinde ortak olan, insan beyninin varsayılanı nasıl yapılandırdığıdır. Örneğin beynimiz bir cümlede kullanılan harfler yanlış yerleştirilmiş olsa da bunu çabasız düzeltebilecek yeteneğe sahiptir. Bu anlamda Gestalt yöntemleri, başta afiş ve poster olmak üzere birçok tasarım ürününde etki sağlayarak tasarımcıya yol gösterir. 

Temel Gestalt İlkeleri Nelerdir?

Gestalt ilkeleri, beynimizin görsel bilgiyi nasıl algıladığını tanımlar niteliktedir. Bu teoriye göre; yakınlık, benzerlik, süreklilik, tamamlama ve şekil- zemin ilişkisi gibi temel ilkelerden söz edilebilir. Bu ilkelerden anlayan tasarımcılar, bilgiyi ve mesajı en iyi şekilde iletecek görselleştirmeler yapabilirler. Esasında bazı matbaa ürünleri Gestalt Kuramı rehber alınarak tasarlanır ve böylece markanın alıcısı artabilir. 

Şekil-Zemin İlişkisi

Şekil-zemin ilişkisi ilkesi, bir anlam ortaya koymak için çevreleyen alan ve biçim arasındaki ilişkiyi algılama kapasitesini ifade eder. Gestalt tasarım ilkeleri tek tek alındığında zeminin şeklin gerisinde, algı alanına girmeyen ve bir insan için dikkat edilmeyen kısım olduğu kolaylıkla görülebilir. Şekil ise uyarıcıda kişinin odaklandığı bölümün kendisinden başka bir şey değildir. “Nintendo Gamecube” Gestalt logo örnekleri arasında verilebilir. 

Yakınlık İlkesi

Temel Gestalt ilkeleri arasında olan yakınlık, mekân ve zaman bakımından birbirine yakın olan nesnelerin gruplandırıldığında algılanmasının daha kolay olduğunu söyler. Öğeler birbirine yakın yerleştirildiğinde bunların diğerlerinden ayrı olduğu kabul edilir. Adidas logosundaki çizgiler kolayca tanındığından bu markanın logosunu yakınlık ilkesine örnek olarak göstermek mümkündür. 

Tamamlama İlkesi

Bütünün bazı parçaları eksiltilir ve kişinin görsel algısı boşlukları tamamlarsa bu noktada tamamlama ilkesinden bahsedebiliriz. “Kapatma ilkesi” olarak da bilinen bu ilkeye göre bütünlük oluşturan simetrik şekillere, yani sağlam bir “Gestalt’a” ulaşmak ana hedeftir. Az görsel ile yalın tasarımlar oluştuğunda logoyu tek bir form olarak algılamak zor değildir. Örneğin IBM logosu gibi. 

Bu ilkeyi daha iyi anlamak için bir fotoğrafın yarısını kapatarak fotoğraftaki kişiyi başkasına gösterin. Fotoğrafa bakan kişi görseldekini tanıyorsa fotoğrafın yarısını görmesi dahi yeterli olacaktır. 

Benzerlik İlkesi

Renk, şekil, doku, cinsiyet ve tür gibi birçok özellik bakımından birbirine benzeyen uyarıcıların gruplandırılarak algılanması doğaldır. Öğeler aynı göründüğünde beynimiz onları aynı tür olarak alır. Dolayısıyla aynı görünen şekillerin birbiriyle ilişkili olduğunu varsayarız. Bu ilke ışığındaki Gestalt logo örneklerinden biri de The SUN markasına aittir. 

Süreklilik İlkesi

Esasında ilk Gestalt ilkesi sürekliliktir. Bu ilkeye göre, insan gözü herhangi bir şeyi takip etmeye başlar başlamaz başka bir öğe ile karşılaşıncaya dek o yönde hareket eder. Hatta gözümüzün takip ettiği nesne değişse dahi bu durum devam eder. Süreklilik ilkesi için Coca-Cola, Amazon ve ProQuest markalarına ait logoları örnek olarak gösterebiliriz.